Klik hier voor deze zoekplaat (met werkende links en gegevens)
Gotiek

Is de gotiek een technische verbetering van de romaanse kerkelijke bouwkunst of gaat het in de 12e eeuw om het een nieuwe, heel andere geloofsbeleving, die in de vorm van het kerkgebouw tot uitdrukking komt? Zijn al die luchtboogstoelen en pinakels bedoeld om naar de hemel te wijzen of zijn het technische hulpmiddelen, nodig om te zorgen dat de druk van het ribgewelf de muren van de beglaasde lichtbeuk niet omver duwt? Allebei. Voor de steeds grotere kerken, waarin men alsmaar meer licht wilde toelaten, waren technische vernieuwingen nodig. En die gewelfribben, luchtbogen en steunberen, daagden de bouwmeesters weer uit om de kerken steeds hoger, steeds ranker te maken. Tot in 1284 in Beauvais de grens bereikt werd: het 47 meter hoge gewelf stortte in en toen was het afgelopen. Niet meer hoger, wel steeds verfijnder werd de late gotiek met rayonnante en flamboyante vormen. Hierbij horen ster- en netgewelven met alsmaar meer ribben en soms zelfs een hangende sluitsteen. Na 1500 worden de soms wel erg gekunstelde versieringen vervangen door de nieuwe 'taal' van de renaissance. Daarna krijgen de gebouwen zelf ook die heel andere architectuur.

De gotiek is geen stijl, die alleen in kerken toegepast werd. Maar de gotische kathedralen bepaalden, met hun torens, wel de skyline van de middeleeuwse stad.
Het beeld van de gotiek wordt bepaald door heel veel licht via gebrandschilderde ramen in steeds ingewikkeldere traceringen. Technisch gezien gaat het om de vervanging van het zware romaanse tongewelf door het typisch gotische kruisribgewelf, dat in iedere travee alleen de hoeken belast. Die hoeken worden aan de buitenzijde geschoord door luchtbogen die de druk overbrengen op de luchtboogstoelen en steunberen. De vervanging van de rondboog door de spitsboog was in deze ontwikkeling onmisbaar.


Tekst: Jean Penders (08-2006). Bronnen: zie literatuurlijst. Afbeelding: uit M. Viollet-le-Duc.